Αρχαίος Πολιτισμός και Σύγχρονη Εκπαίδευση: Μια περίπτωση Ενσωμάτωσης του STEM στη Διδασκαλία της Ιστορίας
Η διδασκαλία της ιστορίας των αρχαίων πολιτισμών αποτελεί σημαντικό κομμάτι της εκπαιδευτικής διαδικασίας, καθώς προσφέρει στους μαθητές την ευκαιρία να κατανοήσουν τις ρίζες του σύγχρονου πολιτισμού. Ωστόσο, η παραδοσιακή προσέγγιση της διδασκαλίας της ιστορίας συχνά αποτυγχάνει να εμπλέξει τους μαθητές σε βάθος για διάφορους λόγους. Μεταξύ αυτών μπορεί να είναι η μονοδιάστατη παρουσίαση γεγονότων που βασίζεται στην απομνημόνευση, η έλλειψη διαδραστικότητας και η περιορισμένη συμμετοχή των μαθητών. Επίσης, τα εκπαιδευτικά υλικά συχνά δεν είναι προσαρμοσμένα στις σύγχρονες ανάγκες των μαθητών, και η ιστορία παρουσιάζεται αποσυνδεδεμένη από την καθημερινή ζωή και τα σύγχρονα θέματα. Ακόμη, η απουσία πρακτικών δραστηριοτήτων περιορίζει τη βιωματική μάθηση και αποθαρρύνει τους μαθητές. Αυτοί οι παράγοντες υπογραμμίζουν την ανάγκη για καινοτόμες και διαδραστικές διδακτικές προσεγγίσεις στην εκπαίδευση της ιστορίας.
Η ενσωμάτωση των μεθόδων STEM (Επιστήμη, Τεχνολογία, Μηχανική και Μαθηματικά) μπορεί να αλλάξει αυτό το σκηνικό, προσφέροντας μια πιο ενδιαφέρουσα και διαδραστική εμπειρία μάθησης.
Αυτή είναι και η πρωταρχική ιδέα της έρευνας "Understanding Ancient Greek Civilizations: A STEAM Teaching Perspective", η οποία εστίασε στο πώς οι μαθητές μπορούν να κατανοήσουν σε βάθος τις διαστάσεις δύο σημαντικών αρχαίων ελληνικών πολιτισμών, του Μυκηναϊκού και του Κυκλαδικού, μέσω πρακτικών προσεγγίσεων βασισμένων στο STEM. Στην έρευνα συμμετείχαν 115 μαθητές από τέσσερα σχολεία της περιοχής του Βόλου και της Βέροιας. Οι μαθητές εκτέθηκαν σε δραστηριότητες STEM που συνδέονται με την ιστορία των αρχαίων πολιτισμών και τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά!
Οι δραστηριότητες ήταν οι εξής:
Δραστηριότητα 1: Κατασκευή Χρονολογικής Γραμμής
- Ερέθισμα: Ο δάσκαλος παρουσιάζει στους μαθητές το λογισμικό (https://time.graphics/editor) για τη δημιουργία χρονογραμμών.
- Υποθέσεις - Πειραματισμός: Οι μαθητές καλούνται να τοποθετήσουν τέσσερα σημαντικά γεγονότα της Μυκηναϊκής περιόδου σε χρονολογική σειρά με βάση κριτήρια όπως η σημασία, η επίδραση στις αντιλήψεις και συμπεριφορές των ανθρώπων, και η επίδραση στην τεχνολογική ανάπτυξη. Παραδείγματα γεγονότων περιλαμβάνουν τους όρους:
- Χάινριχ Σλήμαν
- Πρώτες Μυκηναϊκές μπάντες
- Κυκλώπεια τείχη
- Γραμμική Β
- Διαμόρφωση Θεωρίας: Οι δάσκαλοι χρησιμοποιούν βίντεο και εικόνες για να εξηγήσουν τα γεγονότα της Μυκηναϊκής εποχής.
- Συνεχής Έλεγχος: Οι μαθητές πειραματίζονται με τη μετακίνηση ενός χρονο-αυτοκινήτου σε συγκεκριμένες περιόδους και την ενεργοποίηση LED για να επαληθεύσουν τον κώδικα.
- Αξιολόγηση - Σκέψη: Οι δάσκαλοι παρατηρούν την κατανόηση των μαθητών, τη συνεργασία τους και την ικανότητά τους να αιτιολογούν τις απαντήσεις τους. Η διάρκεια αυτής της δραστηριότητας είναι περίπου 2 ώρες.
Δραστηριότητα 2: Δημιουργία Σχεδίου και Μοντέλου Ειδωλίου
- Ερέθισμα: Μία ομάδα μαθητών σχεδιάζει ένα σχέδιο ενός Μυκηναϊκού παλατιού χρησιμοποιώντας το λογισμικό Free CAD, ενώ μια άλλη ομάδα σχεδιάζει ένα μοντέλο Κυκλαδικού ειδώλιου χρησιμοποιώντας γεωμετρικές γνώσεις. Και οι δύο ομάδες εκτυπώνουν τα σχέδιά τους με 3D εκτυπωτή.
- Υποθέσεις - Πειραματισμός: Μία ομάδα προσαρμόζει το λογισμικό Free CAD, ενώ η άλλη ομάδα εργάζεται με φυσικά εργαλεία, όπως χάρακες και διαβήτες για να κατασκευάσει το σχέδιο.
- Διαμόρφωση Θεωρίας: Οι δάσκαλοι εξηγούν στοιχεία του Κυκλαδικού και Μυκηναϊκού πολιτισμού.
- Συνεχής Έλεγχος: Οι ομάδες μαθητών δημιουργούν 3D σχέδια βάσει των σχεδίων από προηγούμενες φάσεις.
- Αξιολόγηση - Σκέψη: Οι δάσκαλοι παρατηρούν την κατανόηση και επεξεργασία των πληροφοριών από τους μαθητές, συζητώντας τα βήματα και τις αιτιολογήσεις τους. Η διάρκεια αυτής της δραστηριότητας είναι περίπου 4 ώρες.
Οι μαθητές έμειναν ικανοποιημένοι από την εκπαιδευτική παρέμβαση και δήλωσαν ότι θεωρούν ότι κατέκτησαν τη γνώση αποδοτικά μέσω της σύνδεσης των θεωρητικών μαθημάτων με δραστηριότητες STEM.
Σύνδεση με τις Θεωρίες Μάθησης
Η προσέγγιση βασίστηκε σε σύγχρονες θεωρίες μάθησης, απομακρυνόμενη από τις παραδοσιακές μεθόδους που χαρακτηρίζονται από τον συμπεριφορισμό. Οι δραστηριότητες εστίαζαν στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και της δημιουργικότητας των μαθητών. Με την ενσωμάτωση της κοινωνικής και πολιτιστικής πλαισίωσης στη διδασκαλία της ιστορίας, οι μαθητές μπόρεσαν τελικά να κατανοήσουν καλύτερα τα ιστορικά φαινόμενα και να αναπτύξουν ικανότητες λογικής και ενεργούς συμμετοχής.
Τα κέρδη από τις Δραστηριότητες STEM
Οι μαθητές εξέφρασαν μεγάλο ενδιαφέρον για τις δραστηριότητες STEM που συμμετείχαν. Ενσωματώνοντας τεχνολογίες, όπως διαδραστικοί χάρτες και προσομοιώσεις, οι μαθητές κατάφεραν να κατανοήσουν καλύτερα τις ιστορικές εξελίξεις και να δημιουργήσουν τις δικές τους προσομοιώσεις δραστηριοτήτων των αρχαίων πολιτισμών.
Μια σημαντική δραστηριότητα που εφαρμόστηκε ήταν η χρήση ενός διαδραστικού χρονοδιαγράμματος με ρομποτικό αυτοκίνητο. Μέσω αυτής της δραστηριότητας, οι μαθητές μπόρεσαν να κατηγοριοποιήσουν ιστορικά γεγονότα σε περιόδους και να τα τοποθετήσουν στη χρονογραμμή, ενισχύοντας την κατανόησή τους για τη χρονολογική σειρά και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των γεγονότων.
Η έρευνα ανέδειξε τις σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίστηκαν κατά την ενσωμάτωση της μεθόδου STEM στην εκπαίδευση της ιστορίας των αρχαίων πολιτισμών. Αυτές περιλαμβάνουν την έλλειψη εξοικείωσης με τις νέες τεχνολογίες, τις δυσκολίες στη διαθεματική προσέγγιση, την αντίσταση στην αλλαγή από ένα ποσοστό μαθητών και τον σκεπτικισμό των εκπαιδευτικών λόγω ανεπαρκούς γνώσης των επιστημών, και της μηχανικής. Επιπλέον, υπήρξε ανάγκη για συνεχή υποστήριξη και καθοδήγηση τόσο των μαθητών όσο και των εκπαιδευτικών καθ' όλη τη διάρκεια της παρέμβασης για την εξομάλυνση των δυσκολιών και την ενίσχυση της εμπιστοσύνης στη νέα διδακτική προσέγγιση. Παρά τις δυσκολίες, η έρευνα κατέδειξε τα σημαντικά οφέλη της χρήσης της μεθόδου STEM, όπως η ενίσχυση της μάθησης και η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των μαθητών.
Συνοψίζοντας, η εποχή της στείρας απομνημόνευσης σταδιακά μπορεί να γίνει παρελθόν. Δράσεις σαν την παραπάνω, τώρα πλέον είναι δυνατό να συμβούν στα σχολεία της χώρας και μάλιστα στο πλαίσιο πολλών διαδακτικών αντικειμένων! Ελπίζουμε ότι το παράδειγμα από την ιστορία θα είναι μόνο η αρχή και πως η εργασία αυτή θα χρησιμεύσει ως έμπνευση για τους εκπαιδευτικούς να ενσωματώσουν τις μεθόδους STEM στη διδασκαλία της Iστορίας, δημιουργώντας ένα πιο ενδιαφέρον και αποτελεσματικό περιβάλλον μάθησης για τους μαθητές.