Στην Ελλάδα σήμερα, ζουν εκατομμύρια αδέσποτα 🐾. Οι φιλοζωικές οργανώσεις κάνουν λόγο για περισσότερα από 3 εκατομμύρια, με αμέτρητα περιστατικά κακοποίησης, πείνας και εγκατάλειψης να καταγράφονται καθημερινά. Είναι εικόνες που μας πληγώνουν – και ταυτόχρονα μας φωνάζουν ότι δεν μπορούμε να διατηρούμε απλώς μία παθητική στάση. Η εγκατάλειψη ζώων, η αδιαφορία για την ευζωία τους, η έλλειψη υπευθυνότητας απέναντί τους, δεν είναι τυχαία φαινόμενα. Είναι το αποτέλεσμα ελλιπούς πληροφόρησης, χαμηλής ενσυναίσθησης και μιας γενικότερης κουλτούρας που για χρόνια αντιμετώπιζε τα ζώα ως αντικείμενα.
Αλλά ποιος μπορεί να αλλάξει την πορεία αυτής της ιστορίας; Η απάντηση δεν βρίσκεται μόνο στους νόμους ή στους ενήλικες. Η αλλαγή ξεκινά από τα παιδιά. Από το σχολείο. Από την εκπαίδευση. Γιατί το παιδί που σήμερα μαθαίνει τι σημαίνει φιλοζωία, αύριο δεν θα εγκαταλείψει έναν σκύλο στον δρόμο. Θα μάθει να σέβεται τη ζωή, όποια μορφή κι αν παίρνει. Όταν μιλάμε για φιλοζωία στην τάξη, μιλάμε για σεβασμό στη ζωή, ευθύνη, φροντίδα, ενσυναίσθηση. Και αυτά δεν διδάσκονται από βιβλία. Διδάσκονται μέσα από εμπειρίες – και εδώ η εκπαιδευτική ρομποτική ανοίγει έναν εντελώς νέο δρόμο.
Τα τελευταία χρόνια, πολλά ελληνικά σχολεία εξοπλίστηκαν με ρομποτικά κιτ. Και κάπως έτσι, η εκπαιδευτική ρομποτική μπήκε στις τάξεις. Όχι μόνο για να μάθουν τα παιδιά προγραμματισμό, αλλά για να μάθουν πώς να δημιουργούν. Και μέσα σε αυτή τη δημιουργία, άρχισαν να φτιάχνουν... ιστορίες.
Σκυλάκια που απεικονίζονται σε ένα Micro:bit και «κλαίνε» όταν δεν τα προσέχεις, γατούλες-ρομπότ με αισθητήρες που αντιδρούν όταν «φοβούνται» από την ύπαρξη έντονων θορύβων, προγράμματα που ενεργοποιούν ταΐστρες ή ζεσταίνουν μια φωλίτσα όταν πέσει η θερμοκρασία είναι μόνο μερικά παραδείγματα από τα όσα μπορούν να υλοποιηθούν με τη βοήθεια των ρομποτικών κιτ. Η ρομποτική, από «μάθημα προγραμματισμού», μετατρέπεται σε βιωματική διαδικασία που καλλιεργεί σημαντικές αξίες όπως η φιλοζωία.
Και το πιο όμορφο είναι πως τα παιδιά δεν μένουν μόνο στο «τι θα μπορούσαμε να φτιάξουμε». Σκέφτονται τι θα μπορούσαμε να αλλάξουμε στον κόσμο. Και αυτή τη διαδικασία μπορεί να συμπληρώσει καθοριστικά το storytelling: μέσα από τη δημιουργία μιας αφήγησης, τα παιδιά μπαίνουν στη θέση του ζώου. Το βλέπουν ως ύπαρξη με ανάγκες, με συναισθήματα. Και κυρίως, ανακαλύπτουν τον ρόλο του φροντιστή – του ανθρώπου που προστατεύει και αγαπά. Η τεχνολογία εδώ δεν είναι αυτοσκοπός. Είναι ένα όχημα. Μέσα από την κατασκευή και τον προγραμματισμό, τα παιδιά αποκτούν δεξιότητες – λογικής σκέψης 🧠, συνεργασίας 🤝, επίλυσης προβλημάτων 🧩. Μα το πιο σημαντικό είναι ότι αναπτύσσουν ενσυναίσθηση 💞. Βιώνουν πώς είναι να νοιάζεσαι. Να σκέφτεσαι τι χρειάζεται ένα πλάσμα για να νιώσει ασφάλεια.
Και αυτό μπορεί να πάρει πολλές μορφές στην πράξη. Για παράδειγμα:
🐱 Σε κάποιο σχολείο στη Μυτιλήνη, τα παιδιά παρατήρησαν ότι τα αδέσποτα ζώα ενοχλούνται από τους έντονους θορύβους των μηχανών που χρησιμοποιούνται ευρύτατα από τους κατοίκους και τους επισκέπτες. Έτσι, έφτιαξαν ένα ρομπότ-γάτα που αντιδρά «με φόβο» στους έντονους ήχους. Ακόμη, προγραμμάτισαν το ρομπότ να αντιδρά με φώτα και ήχους όταν «πεινάει» ή «κρυώνει», και έτσι συζητούν τι σημαίνει υπεύθυνη φροντίδα.
🐶 Σε ένα σχολείο της Αθήνας, μια ομάδα παιδιών δημιούργησε ένα ολόκληρο σενάριο γύρω από ένα ρομποτικό αδέσποτο. Την ονόμασαν Μυρτώ. Μέσα από μια διαδραστική ιστορία, παρουσίασαν στους συμμαθητές τους πώς βρέθηκε στον δρόμο, πώς ένιωσε φόβο, κρύο, πείνα, μέχρι που βρήκε ένα παιδί που αποφάσισε να την πάρει σπίτι. Το project τελείωσε με μια έκθεση φωτογραφίας και ζωγραφικής με τίτλο: «Κάθε αδέσποτο έχει μια ιστορία – βοήθησέ το να αλλάξει τέλος».
🐕 Στις Κυκλάδες κάποιες ομάδες παιδιών σχεδιάσαν αυτόματες ταΐστρες με συστήματα αναγνώρισης «προσέγγισης» ζώου, ώστε τα αδέσποτα ζώα να μπορούν να έχουν διαθέσιμη τροφή. Κάθε εβδομάδα, μία διαφορετική ομάδα αναλαμβάνει την ευθύνη του γεμίσματος και καθαρίσματος της ταίστρας αυτής ενώ παράλληλα αναζητούν τρόπους εξασφάλισης της αγοράς τροφών. Με αυτό τον τρόπο έχουν δώσει μία τεχνολογική διάσταση στη φιλοζωική δράση.
Αυτές οι πρακτικές, όσο απλές κι αν φαίνονται, έχουν βαθύ παιδαγωγικό και κοινωνικό αντίκτυπο. Ενώνουν τη γνώση με την ηθική, τη δημιουργία με την ενσυναίσθηση. Και πάνω απ’ όλα, δίνουν στα παιδιά το μήνυμα πως μπορούν να είναι μέρος της λύσης. Μαθαίνουν να βλέπουν. Να νιώθουν. Και – κυρίως – να δρουν.
Γιατί δεν αρκεί μόνο να διαπιστώνουμε την ύπαρξη του ζητήματος με τα αδέσποτα ζώα που υποφέρουν στους δρόμους. Πρέπει να σπάσουμε τον κύκλο αδιαφορίας και να χτίσουμε έναν νέο τρόπο σκέψης, που θα ξεκινά από το σχολείο και θα φτάνει ως το σπίτι, τη γειτονιά, τον δήμο. Τα παιδιά, με τη φαντασία και την αθωότητά τους, μπορούν να ανοίξουν τον δρόμο και η ρομποτική μπορεί να τους δώσει τα εργαλεία. Άλλωστε, η φιλοζωία δεν είναι «προαιρετική αξία». Είναι στάση απέναντι στη ζωή – απέναντι στο διαφορετικό, στο αδύναμο, στο σιωπηλό. Και όταν καλλιεργείται μέσα σε ένα περιβάλλον που συνδυάζει τεχνολογία, δημιουργικότητα και συναισθηματική μάθηση, τότε γίνεται κάτι ακόμα μεγαλύτερο: μια αφορμή για να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι, για κάθε Μυρτώ και κάθε ζώο που περιμένει ένα βλέμμα καλοσύνης.